Spor performansı, sporcular için önemli bir hedeftir ve bir spor dalında gösterilen yetenek, beceri ve başarı düzeyini ifade eder. Spor performansını etkileyen birçok faktör vardır. Arı ürünleri, sporcuların performansını artırmak için kullanabilecekleri doğal gıda takviyelerdir. Enerji seviyelerini artırması, kasların yenilenmesi ve güçlendirilmesi, bağışıklık sisteminin güçlendirmesi ve spor performansının desteklenmesinde propolis, arı sütü ve polen gibi arı ürünlerinin faydalarından yararlanılabilir.

 

Fiziksel Uygunluk ve Antrenman Programı

Dayanıklılık, kuvvet, hız, esneklik ve koordinasyon gibi fiziksel faktörlerden en yüksek verim alabilmek için sporcuların hedeflerine uygun olarak bir antrenman programı düzenlenmeli ve bu program uygun miktarda dinlenme süreleri içermelidir. Ayrıca, vücut dinlenmesi ve yenilenmesi için kaliteli uyku da önemlidir.

 

Propolis, kas yorgunluğun giderilmesine destek olur.

2022 yılında Japonya’da yapılan çift kör randomize kontrollü bilimsel bir çalışmada, 1 haftalık propolis takviyesinin, kas yorgunluğu ve fiziksel performans sonrası toparlanma üzerindeki etkisini araştırmıştır. 18 genç erkek, ilgili hareketi gerçekleştirmeden önce 1 hafta boyunca yüksek ve düşük doz propolis içeren bir ürün veya plasebo almıştır. Merkezi yorgunluk, egzersize bağlı olarak merkezi sinir sistem uyarısı düşüklüğü ile kasların yeterince aktif uyarı alamadığı azalmayı ifade ederken; periferik yorgunluk ise kasta gerçekleşen ve metabolik bir son nokta ile karakterize olan bir yorgunluğu tanımlar. Çalışmada; maksimal istemli kasılma torku, merkezi yorgunluk ve periferik yorgunluk, fiziksel performanstan önce, hemen sonra ve 2 dakika sonra değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonuçları, propolis takviyesinin, merkezi yorgunluğu azaltarak kas yorgunluğunun iyileşmesini desteklediğini göstermektedir.

 

Stres ve Mental Sağlık

Stres, spor performansını olumsuz etkileyen en önemli faktörlerden biridir, stresli bir durumda sporcular odaklanmakta zorluk çekerler ve bu durum performansa olumsuz olarak yansır. Meditasyon, yoga ve nefes egzersizleri gibi teknikler, sporcuların stresle başa çıkmalarına yardımcı olabilir. Mental sağlık durumunu işaret eden özgüven, motivasyon ve odaklanma gibi faktörler de spor performansını etkiler.

 

Arı sütü, konsantrasyonu destekliyor.

2014 yılında Warsaw Üniversitesi’nde ratlar üzerine yapılan bilimsel bir çalışmada, uzun süre arı sütü tüketiminin hafıza ve konsantrasyon üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Çalışmada, 2 ay boyunca ratlara 50 mg/kg/gün ve 100 mg/kg/gün arı sütü oral yolla verilmiş ve daha sonra nöronlar arasındaki iletişimi sağlayan hücrelerin seviyeleri karşılaştırılmıştır. Çalışmanın sonunda, arı sütün daha yüksek dozda alanların diğer gruplara kıyasla, hafızasında ve bilişsel davranışlarında daha hızlı iyileşme sağlandığı, dikkatlerinin ve karar verme davranışlarının ise daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

 

Beslenme ve Güçlü Bir Bağışıklık

Sporcuların, spor yapmadan önce ve sonra yeterli miktarda besin alması, vücutlarının enerji gereksinimlerini karşılamalarına yardımcı olurken tüketilen besinlerin çeşidi, miktarı ve zamanı da spor performansını etkiler. Egzersiz öncesinde tüketilecek karbonhidrat miktarı ihtiyaç duyulan enerjiyi karşılamaya destek olurken, egzersiz sırasında sıvı alımı (hidrasyon) önemlidir. Egzersiz sonrasında ise kasların onarımı ve yenilenmesi için proteinlere ihtiyaç vardır. Bununla birlikte sporcuların güçlü bir bağışıklık sistemine sahip olması hem spor esnasında yüksek verim sağlamak açısından hem de antrenman düzeninin korunması açısından oldukça önemlidir.

 

Propolis, doğal bir antioksidan kaynağıdır.

2021 yılı ‘’Gıda Bilimi ve Beslenme’’ dergisinde yayınlanan, AJA Üniversitesi merkezli, randomize kontrollü klinik bir çalışmada, 54 sağlıklı sporcuda propolisin; oksidatif stres, inflamasyon, vücut kompozisyonu ve atletik performans üzerindeki etkileri değerlendirilmiştir.

4 hafta süren çalışmada katılımcılar, deney ve kontrol grubu olmak üzere 2 gruba ayrılmıştır. Deney grubu, günde 2 kez 450 mg propolis içeren tablet almıştır. Kontrol grubu ise hiç propolis almamıştır. Aerobik ve anaerobik performansı ölçmek için Cooper 12 dakikalık koşu testi ve koşuya dayalı anaerobik sprint testi uygulanmıştır. Oksidatif stres ve inflamasyon durumunu değerlendirmek için Cooper testinden hemen sonra kan örnekleri alınmıştır. Çalışmanın sonucunda, IL-6, toplam oksidan durumu, toplam antioksidan kapasitesi ve malondialdehit plazma seviyelerinde önemli değişiklikler olduğu gözlenmiştir. Yoğun fiziksel aktiviteye bağlı oluşan oksidatif stres ve inflamasyonun azaltılmasında propolis tüketiminin olumlu etkiler sağladığı belirtilmiştir.

 

Arı sütü, sporcularda kas hasarını azaltmaya destek olur.

2022 yılında yapılan çift kör randomize kontrollü bilimsel bir çalışmada, arı sütü takviyesinin, yüzücülerde yüksek yoğunluklu aralıklı egzersiz (HIIE) performansı üzerine etkileri araştırılmıştır. 10 gün süren çalışmaya 20 üst düzey yüzücü katılmıştır. Katılımcılar deney ve kontrol grubu olmak üzere rastgele 2 gruba ayrılmıştır. Deney grubuna 10 gün boyunca günde 1 kez 400 mg arı sütü ve 60 mg koenzim Q10 verilmiştir. Kontrol grubu ise hiç arı sütü almamıştır. Egzersiz performansı başlangıçta ve 10. günde değerlendirilmiştir. Bununla birlikte, egzersizden önce ve hemen sonra oksidatif stres ve kas hasarı ile ilgili biyobelirteçlerdeki değişiklikler takip edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, arı sütü takviyesi alan gruptaki yüzücülerde yüksek yoğunlukta aralıklı egzersiz performansının, kontrol grubuna göre anlamlı ölçüde artış gösterdiği belirlenmiştir. Lipid peroksidasyonu ve egzersize bağlı kas hasarında azalmaya bağlı olarak yüzücü performansının artışta rolü olduğu belirlenen koenzim Q10 ve arı sütü takviyesinin beraber tüketilmesi tavsiye edilmiştir.

 

Polen, yüksek protein ve antioksidan içeriğiyle kas koruyucu etki gösterir.

2015 yılında Hindistan’da Bharati Vidyapeeth Üniversitesi’nde yapılan bilimsel bir çalışmada, polen takviyesinin, ratlarda gastroknemius kasında kronik yüzme egzersizinin neden olduğu oksidatif stres etkileri üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Bilimsel çalışma toplam 54 rat üzerinde yürütülmüş olup ratlar, deney ve kontrol grupları olarak 9 gruba ayrılmıştır. Deney gruplarında; hem egzersiz yapan hem de farklı miktarlarda polen takviyesi alan 42 rat yer almaktadır. Kontrol gruplarında ise; egzersiz yapmayan ve polen takviyesi alan veya almayan 12 rat yer almaktadır. Deney gruplarında yer alan 42 rat, 4 hafta boyunca, haftada 5 gün kronik yüzme egzersizine tabi tutulurken aynı zamanda 100 mg/kg, 200 mg/kg ve 300 mg/kg polen takviye olarak verilmiş ve her grubun gastroknemius kasında çeşitli biyokimyasal parametreler izlenmiştir. Çalışmanın sonucunda; polen takviyesinin bazı enzim ve toplam protein seviyelerini önemli ölçüde iyileştirerek bir antioksidan etki gösterdiği belirlenmiştir. 300 mg/kg işlenmemiş polen takviyesinin miyostatin mRNA ekspresyonunu azaltıcı yöndeki düzenleyici etkisi, oksidatif stres koşullarında kas koruyucu bir role işaret etmektedir. Çalışmada, polen takviyesinin, eksantrik egzersiz yapan ratlarda vücut ağırlığının geri kazanılmasını desteklediği ve gastroknemius kasının nispi ağırlığını arttırdığı da bildirilmiştir.

 

KAYNAKLAR:

  1. Tsuchiya, Y., Hirata, N., Asama, T., Osakabe, N., Hirata, K., & Akagi, R. (2022). Can a Short-term Daily Oral Administration of Propolis Improve Muscle Fatigue and Recovery?. International journal of sports medicine, 43(10), 859–864. https://doi.org/10.1055/a-1808-6319
  2. Ovchinnikov, A. N., Paoli, A., Seleznev, V. V., & Deryugina, A. V. (2022). Royal jelly plus coenzyme Q10 supplementation improves high-intensity interval exercise performance via changes in plasmatic and salivary biomarkers of oxidative stress and muscle damage in swimmers: a randomized, double-blind, placebo-controlled pilot trial. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 19(1), 239–257. https://doi.org/10.1080/15502783.2022.2086015
  3. Ketkar S, Rathore A, Kandhare A, et al. Alleviating exercise-induced muscular stress using neat and processed bee pollen: oxidative markers, mitochondrial enzymes, and myostatin expression in rats. Integr Med Res. 2015;4(3):147-160. doi:10.1016/j.imr.2015.02.003
  4. Soleimani D, Miryan M, Hadi V, et al.Effect of propolis supplementation on athletic performance,body composition, inflammation, and oxidative stress following intense exercise: A triple‐ blind randomized clinical trial. FoodSci Nutr. 2021;00:1–10. https://doi.org/10.1002/fsn3.2319
  5. Pyrzanowska, J., Piechal, A., Blecharz-Klin, K., Joniec-Maciejak, I., Graikou, K., Chinou, I., & Widy-Tyszkiewicz, E. (2014). Long-term administration of Greek Royal Jelly improves spatial memory and influences the concentration of brain neurotransmitters in naturally aged Wistar male rats. Journal of ethnopharmacology, 155(1), 343–351. https://doi.org/10.1016/j.jep.2014.05.032